Từ OCOP đến du lịch nông thôn: Kiến tạo hệ sinh thái kinh tế bền vững và bản sắc Việt

Phát biểu tại Hội nghị đánh giá kết quả phát triển sản phẩm OCOP và du lịch nông thôn giai đoạn 2021–2025, định hướng 2026–2030, quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng nhấn mạnh: trong suốt 24 năm qua, cùng với Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, hai chương trình OCOP và du lịch nông thôn đã góp phần nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của người dân, thúc đẩy bình đẳng giới, phát huy tinh thần sáng tạo trong cộng đồng và khẳng định bản lĩnh kinh tế nông thôn Việt Nam thời kỳ hội nhập.

Trong bối cảnh Chính phủ và Quốc hội thống nhất tích hợp ba chương trình lớn – xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi – thành một chương trình thống nhất từ ngày 1/1/2026, ông Trần Đức Thắng nhận định đây sẽ là “bước ngoặt quan trọng” giúp gia tăng hiệu quả đầu tư, tránh chồng chéo và thúc đẩy sự liên kết vùng, tạo nền tảng cho OCOP và du lịch nông thôn phát triển bền vững hơn.

Tính đến tháng 9/2025, cả nước có gần 17.400 sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên

Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đến tháng 9/2025, cả nước có gần 17.400 sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên, tăng hơn 8.400 sản phẩm so với năm 2022 – vượt chỉ tiêu tại Quyết định 919/QĐ-TTg. Trong số hơn 9.300 chủ thể OCOP, có tới 40% là phụ nữ và gần 20% là người dân tộc thiểu số – minh chứng cho tính bao trùm và lan tỏa của chương trình.

Quyền Bộ trưởng Trần Đức Thắng khẳng định, mỗi sản phẩm OCOP không chỉ là minh chứng cho tiêu chuẩn chất lượng, mà còn thể hiện tinh thần đổi mới, sáng tạo và khát vọng làm giàu của người dân ngay trên chính quê hương mình. Khi được công nhận OCOP, sản phẩm thường tiêu thụ tốt hơn, giá bán cao hơn, qua đó tạo niềm tin lớn nơi người tiêu dùng và khuyến khích phong trào khởi nghiệp nông thôn phát triển mạnh mẽ.

Song hành cùng chương trình OCOP, du lịch nông nghiệp – nông thôn cũng đang chứng kiến sự khởi sắc rõ rệt, với hơn 600 mô hình du lịch nông thôn đang hoạt động, tăng 1,6 lần so với năm 2021. Nhiều mô hình trở thành điểm sáng khi kết hợp hiệu quả giữa sản xuất nông nghiệp, kinh doanh sản phẩm OCOP và phát triển du lịch cộng đồng, mở ra hướng đi mới trong xây dựng thương hiệu vùng miền và nâng cao thu nhập cho người dân.

Kiến tạo chuỗi phát triển bền vững

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam nhận định, sau hơn 7 năm triển khai chương trình OCOP và 3 năm thực hiện du lịch nông thôn, các kết quả đạt được đã tạo nên chuyển biến sâu sắc trong tư duy và phương thức sản xuất ở nông thôn.

“Chúng ta đang chứng kiến sự hình thành của những hệ sinh thái kinh tế nông thôn đa giá trị, nơi mỗi sản phẩm không chỉ mang giá trị vật chất mà còn kết tinh bản sắc văn hóa, cảnh quan sinh thái của từng địa phương”, ông Nam nói. Theo đó, OCOP đã giúp chuyển đổi mô hình sản xuất nhỏ lẻ sang liên kết chuỗi, hình thành vùng nguyên liệu ổn định và mở ra sinh kế bền vững cho vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Thống kê cho thấy, 60,7% chủ thể OCOP có doanh thu tăng bình quân 17,6% mỗi năm, và 42,3% mở rộng quy mô lao động, khẳng định hiệu quả rõ nét của chương trình trong phát triển kinh tế nông thôn.

Ông Ngô Trường Sơn, Chánh Văn phòng Điều phối Nông thôn mới Trung ương, cho rằng nếu giai đoạn đầu OCOP chú trọng số lượng, thì giai đoạn 2021–2025 là “thời kỳ nâng chất”, tập trung vào giá trị chuỗi, truy xuất nguồn gốc và chuyển đổi số. Đến nay, hơn 4.000 sản phẩm OCOP đã có mã QR, gần 3.000 sản phẩm được phân phối trên các sàn thương mại điện tử như Postmart, Voso, Shopee, Lazada – minh chứng cho bước tiến mạnh mẽ trong chuyển đổi số của chương trình.

Doanh thu từ du lịch gắn với OCOP và làng nghề hiện đạt trên 25.000 tỷ đồng/năm, chiếm khoảng 15% tổng giá trị sản xuất khu vực nông thôn. Đáng chú ý, nhiều sản phẩm OCOP Việt Nam như gạo ST25, cà phê rang xay, tinh dầu quế, hạt điều, mật ong rừng, chè thảo mộc… đã vươn ra hơn 60 quốc gia, khẳng định vị thế thương hiệu nông sản Việt trên thị trường quốc tế.

Hướng tới giai đoạn 2026–2030, Bộ Nông nghiệp và Môi trường định hướng chuyển từ OCOP “theo sản phẩm” sang OCOP “theo vùng và chuỗi giá trị”, lấy khoa học - công nghệ và chuyển đổi số làm nền tảng phát triển. Mục tiêu đến năm 2030, cả nước sẽ có 20.000 sản phẩm OCOP đạt 3 sao trở lên, trong đó 150 sản phẩm đạt chuẩn 5 sao quốc gia.

Quyền Bộ trưởng Trần Đức Thắng khẳng định, Bộ sẽ tiên phong trong việc xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về OCOP và du lịch nông thôn, đẩy mạnh kết nối thương mại điện tử, đồng thời phối hợp các bộ, ngành tổ chức hội chợ, triển lãm trong và ngoài nước nhằm hỗ trợ doanh nghiệp OCOP vươn ra thị trường toàn cầu.

Từ những con số và mô hình cụ thể, có thể khẳng định: OCOP và du lịch nông thôn không chỉ là hai chương trình phát triển kinh tế đơn thuần, mà là biểu hiện sinh động của khát vọng đổi mới nông thôn Việt Nam – hiện đại, sáng tạo, bền vững và giàu bản sắc.